مثالی برای خلاصه نویسی

درس پنجم - هنر و تمدن هخامنشی

موسس: هخامنش

مهمترین پادشاه: کوروش

اولین پایتخت: پاسارگاد

دومین پایتخت: کاخ آپادانا در شوش

قلمرو:
ابتدا در مناطق جنوب و جنوب غربی دریاچه ارومیه، سپس به مناطق جنوبی دره های زاگرس نقل مکان کردند و مناطق باستانی خوزستان و فارس را به ترتیب برای پاینتخت زمستانی و تابستای انتخاب کردند.

ویژگی کلی هنرمعماری:
- توجه به تقارن و عظمت گرایی
- گرایش به نقش و نگارهای جانوری، توجه و احترام به شخصیت والای انسانی

مهمترین اثر معماری:
تخت جمشید(پارسه)

خصوصیات تخت جمشید:
- کاخ و تالارهای ستون دار
- بناهای متعدد بر صفه ای بلند
- ورودی آن دارای پلکان های وسیعی است
- تزئینات شامل سه ردیف سربازان پارسی و مادی،سربازان جاویدان و نمایندگان 28 ملل تابعه درحال اهدا هدایا

ویژگی های هنری:
- تلفیق عناصر بومی  و عناصر ملل وابسته
- بکارگیری مصالح و اندازه های مناسب
- بکارگیری همزمان طبیعت گرایی و تجریدگرایی

.

.

.

تاریخ هنر ایران - درس نهم - هنر و تمدن ایران در سده های چهارم تا ششم هجری

عماد ربیعی دوم گرافیک درس 9
در طی سده های چهارم تا ششم هجری حکومت های متفاوتی از جمله اله بویه ال زیار سلجوقیان اتابکان و خوارزمشاهیان حکومت کردند و این حکومت های متفرقه در مناطق مختلف ایران باعث شد تا اثار قابل توجهی نیز به یادگار بماند

مهم ترین تحول معماری در این دوره را می توان در تلفیق کامل ایوان و گنبد و تبدیل مساجد شبستانی به ایوانی ساخت بناهای چهار ایوانی ایوان های پهن و کوتاه قوس های جناقییا تیزه دار نام برد 
توجه زیادی به اجرکاری ساخت مناره و برج های ارامگاهی کاربرد کاشی تک لعاب و نوعی گنبد سازی مخروطی معروف به رک از دیگر ویژگی های معماری این دوره است 
در سده چهارم ارامگاه های ایران دارای اهمیت بالایی بود 
در تمامی بناهای این دوره از مصالح و فنون ساخت عالی طاق سازی گنبد و عناصر مختلف معماری به خوبی بهره برداری شده است همچنین کتیبه نگاری در تمام بخش های بنا رفته و توانسته ضمن نقش تزیینی جنبه های کاربردی ان نیز مورد توجه باشد 
شاخص ترین هنرکتاب ارایی همان نقاشی و مصور سازی بود که نه تنها در نسخه های خطی بلکه در کلیه هنرها از جمله دیوارنگاری کنده کاری سنگه ها و فلزها و ...... به کار میرفت 
مهم ترین ویژگی هنر نگارگری این دوران را میتوان در استفاده رنگ سرخ زمینه پر کردن با نقش اسلیمی پوشش لباس های بدون چروک و شیوه ترسیم انتزاعی نقوش گیاهی دانست
همچنین پیکره های کوتاه قامت صورت های تمام رخ با دهان تنگ و چشمان مورب و قلم گیری از دیگر ویژگی های این دوره میباشد
نخستین نمونه نقاشی کتاب در این دوره اندرزنامه یا قابوس نامه است اما شاخص ترین اثر کتاب فارسی مصور کتاب ورقه و گلشاه است

شاخص اصلی شکل ظروف در کاربرد های مختلف نقش پرنده و شاخه با تزیینات شبدری و ترنجی بوده است
پخت سفال هایی خاص و نازک به نام پوست تخم مرغی که با طرح های ظریف شاخ و برگ گیاهی تزیین شده و به وسیله لعاب شفاف قلیایی پوشانده شده بود در این دوره به وجود امد

تاریخ هنر ایران - درس هشتم - هنر و تمدن ایران در سده های اول تا سوم هجری

عماد ربیعی دوم گرافیک

ظهور و پیدایش اسلام دگرگونی زرفی در زندگی سیاسی اقتصادی و مذهبی داشت چرا که دین اسلام صاحب اندیشه و شعار مبارزه با زورگویان بود
استقرار کامل فرهنگ اسلامی در ایران در این دوره بنا به دلایل اجتماعی سیاسی و اقتصادی بسیار چشمگیر است
در ائاخر سده دوم هجری روش های ساخت جدیدی که در ادامه سنت معماری ساسانی بود توانست اثار ویژه ای را در معماری اسلامی ÷دید اورد ضرورت نیاز به معماری با کاربرد جدید توانست اثار منحصر به فردی از جمله مسجد مدرسه ارامگاه و..... را بر اساس نیاز دوران اسلامی به وجود اورد هنرهای دیگر از جمله سفال نقاشی فلزکاری و خوشنویسی و کتاب مورد توجه قرار گرفت
نظام معماری اسلامی همان گونه که اشاره شد مستقیما ریشه در سنت ساسانی داشته است و از همان اغاز برخی از کاخ ها و اتشکده های ساسانی بدون هیچ گونه اصلاح و تغییری به مسجد تبدیل شده است
از نمونه های شاخص این تبدیل میتوان به ایوان مدائن در تیسفون اتشکده باستانی مسجد سلیمان و مسجد سنگی داراب گرد اشاره کرد
از کهن ترین مساجد شناخته شده در ایران می توان به تاریخانه دامغان مسجد فهرج یزد مسجد جامع شوش مسجد جامع سیراف و مسجد جامع اصفهان اشاره کرددر دوره اسلامی استفاده از اجر به دلیل سادگی و ایجاد ترکیب های متفاوت همواره ترجیح داده میشد زیرا اجر از چوب با دوام تر و از سنگ ارزان تر بوددر سده سوم هجری توجه خاصی به ساخت محراب در مساجد شد و این عنصر به بهترین وجهی در سده های بعد مورد بهره برداری قرار گرفت
عنصر های دیگری که مورد توجه قرار گرفت ساخت ارامگاه های گنبد ÷وش است که ریشه در اتشکده های ساسانی دارد قدیمی ترین انها امیر اسماعیل سامانی است که الهام بخش ساختار ارامگاه ها در سده های بعدی شد
سفالگری بینگر کهنترین و فراگیر ترین هنر ایرانی در همه اعصار بوده و شاید بهترین سند و مدرک زندگی هنری ایران و دوران اسلامی میباشد
پیشرفت سفالگری دوره اولیه اسلامی بیشتر از فن سفالگری در دوره ساسانی استا در این سیر تحول لعاب های سبز و قهوه ای دوره ساسانی تداوم میابد اما به دلیل اهمیت بیشتر سفالگری و جایگزینی ان نسبت به فن فلز کاری در این زمان شیوه های تزیین یافته تر و ظریف تری در سفال ها پدید می اید
رایج ترین سفالینه در این دوره با رنگ های لاجوردی تیره روی پوشش سفید رنگ و همچنین رنگ ابی و سبز زمردی ارائه میشد اما تزیین زرین فام تحولی زیبایی شناسه در نگرش و هنر ایرانی است که کاملا تازه و نو به شمار می امد
خط کوفی به دست توانای یک هنرمند ایرانی به صورت خطی زیبا با ارزش تزیینی بسیار بالا درامد 
خط کوفی همچنان به عنوان خطی تزیینی به مدت 5 سده در نواحی مختلف به شیوه های گوناگون به کار می رفت
این خط به عنوان رایج ترین نقش تزیینی روی ظروف فلزی و سفالی پارچه و یا کتیبه ها مورد استفاده قرار گرفت یا سیر تحول خط از خط کوفی اقلام سته پدید امد که به خطوطشش گانه محقق ریحان ثلث نسخ رقاع و توقیع شهرت یافته اند
اثار پراکنده به ویژه دیوارنگاری های دوران حکومت های اسلامی اموی و عباسی یا نگاره هاغی سفالینه ها بیانگر تداوم سنت نقاشی از دوره ساسانی به دوره اغازین اسلامی است

تاریخ هنر ایران - درس هفتم - هنر و تمدن ساسانی

عماد ربیعی دوم گرافیک

در سده سوم میلادی گروهی از طوایف ایرانی که در منطقه فارسمیزیستند توانستند قدرت سیاسی مذهبی ایران را بدست اورده و دولت مستقلی بنا نهند
ساسانیان سبک معماری اشکانی را دنبال کردند و ضمن ایجاد تحول در این شیوه به ویژه ساختن بناهای گنبددار و تالار های وسیع بدون ستون برتری خود را نسبت به دوره های قبل نشان دادند انان از نقشه های مستطیل شکل برای ساختمان سازی استفاده کردند و مصالح اصلی ان سنگ قلوه سنگ گل وخشت بود
از مهمترین بناهایی که از عصر ساسانیان به جای ماندهمی توان به طاق کسری کاخ کیش و کاخ کیش و کاخ تیسفون با گچبری هایس زیبا و کف موزاییک کاریشده اشاره کرد که دارای اهمیت تاریخی می باشد
نقشه و طرح کاخ بیشاپور به شکل چلیپایی نیز از ابداعات معماری این دوره است که بنیان اصلی نقشه اتشکده ها و زمینه ساز سبک چهارسبک ایوانی دوره اسلامی می شود
اتشگاه و اتشکده مکان تشریفات مذهبی و نیایشی زرتشتیان است که در دوره هخامنشیبه شکل فضای ازاد و سرگشاده بود
از مهمترین این مکان ها اتشکده اذرفرنبغ در فارس اتشکده اذرگشنسب در اذربایجان و اتشکده اذربرزین مهر در خراسان است
گچبری موزاییک از تزیینات مهم معماری دوره ساسانی است که با موضوعاتی از جمله طرح های گیاهی پرندگان جانوران و صحنه های انسانی اجرا می شده است این شیوه تزیینات پوشش مناسبی برای معماری خشنت اجری یا قلوه سنگیبوده است
بارزترین نمودهای نقاشی دوره ساسانی می توان در سنت تصویر سازی مانوی دیوارنگاری ها و روایت های نقل شده از ان دوره جستجو کردهنر تصویر سازیه مانویان در کتاب ذدینی انها به نام ارتنگ یا ارژنگ ظهور یافته است
شاخص مهم دیگر نقاشی ساسانی را می توان در دیوارگری های باقیمانده از این عصر مانند کاخ تیسفون ÷نج کنت سمرقند و صحنه شکارگاهی شوش مشاهده کرد
از دیگر بافته های این عهد می توان به قالی معروف به بهارستان یا چهارفصل در کاخ تیسفون اشاره کرد
سفالگری در عهد ساسانی ÷یشرفت چشمگیری نداشت چون توجه اصلی به ظروف فلزی زرین و سیمین بود ساخت ظروف زرین و سیمین درفلزکاری دوره ساسانی از اهمیت یالایی برخوردار بود 
شیوه اجرایی این اصثار شامل چکش کاری ریخته گری طلاکوب و استر دادن ظروف نقره با ورق طلایی است 
انچه امروز به عنوان موسیقی ملی ایران شناخته میشود ریشه در هنر دوره ساسانی دارد در این دوره به ویژه در عهد خسروپرویز موسیقی دان بزرگی داشتند که از این بین باربد و نکیسا به دلیل اختراعات دستگاه های موسیقسی از شهرت بیشتری برخوردار بودند انان موسیقی ایرانی را در قالب هفت نوای خسروانی سی لحن و 360 دستان یا اهنگ که بر اساس ایام هفته ماه و روزهای سال تنظیم شده بود ترتیب دادند 
قدیمی ترین سروده باز مانده از روزگاران قدیم بخشی از اوستا به نام گات ها است 
سازهای شناخته شده دوره ساسانی شامل عود رباب چنگ سازهای زهی دیگر و چند ساز کوچک ضربی بوده است
همچنین ادبیات ساسانی در کنار اثار دینی و مذهبی رشد کرد بسیاری از ساختارهای ادبی ساسانی با وجود اوضاع اجتماعی و اسیب های دوران همچنان به یادگار مانده است

تاریخ هنر ایران - درس ششم - هنر و تمدن اشکانی

عماد ربیعی دوم گرافیک

در دوره ای از تاریخ این سرزمین یعنی در حدود سده سوم پ.م دوران افول و تشکیل دولت های محلی با گرایشات یونانی سپری شد 
دلیل متصرفات گسترده شان سه پایتخت داشتند که به ترتیب شامل نیستان (در عشق اباد ترکمنستان) صد دروازه یا (قومس)(در جنوب دامغان) و تیفون (در عراق) میشد
زبان اصلی انها پهلوی اشکانی بود اما برای تجارت و روابط سیاسی از زبان یونانی استفاده میکردند
از مهم ترین شهرهای اشکانی میتوان به شیز(تخت سلیمان) داراب گکرد فیروز اباد هاترا در میان رودان شمالی و نیسا اشاره کرد
اثار مهمی از اشکانیان به دست امده که پژوهشگران ان را به سه دسته تقسیم کرده اند
اول: انهایی که از اثار پیشین شرقی ایرانی و یونانی اقتباس و تقلید شده اند دوم):هنر اشکانی که اوج هنر تلفیقی عناصر پیشین با ویؤگی فرهنگی و هنریدر سده اول و بعد از ان به شمار میرود سوم:هنر دوره انحطاط که شامل اثار سدئه دوم میلادی تا پایان عهد اشکانی هستند
هنر اشکانی ریشه در هنر مشرق زمین دارد چرا که طرح ها و مایه های ائینی و روحانی علاقه به ظرافت و ریزه کاری و پرداختن به جزئیات و تریین و شیوه نمایش روبه رو نگاری که از ویژگی های هنر اشکانی است منبع دارد
مهمترین دستاورد هنر اشکانی را می توان معماری و شهرسازی بهویژه شهرسازی دایره ای و ابداع ایوان گنبد قوس و صاق گهواره ای به شمار اورد
علاوه بر کاخ هایی مانند نیسا و کاخ عمارت کوه خواجه از دیگر بناهای این عصر میتوان به بعبد خورشید در هاترا اشاره کردتزیینات بناهای اشکانی شامل نقش برجسته و حجاریگچ بری و نقاشی بوده که از این میان می توان به نقوش برجسته تنگ سروک گچ بری ها و نقاشی های کوه خواجه و حجاری و مجسمه سازی پ.المیر اشاره کرد
یکی از عوامل رشد فلزکاری در این عصر ضرب سکه و نیاز به جواهرات و تزیینات لباس بوده که مهارت خاصی در ساخت انها به کار میرفت
مهم ترین اثار سفالگری این عهد تابوت های سفالینی است که با تصاویر و نقوش مختلف خطی دوره اشکانی تجلی نقاشی دیواری است که توانست نقش مهمی در تزیینات معماری این عهد ایفا کرد
اشکانیان علاقه خاصی به موسیقی از خود نشان میدادند به گونه ای که حتی تراژدی های اوریپید در تیسفون اجرا میشده است 
در این عصر همچنین ادبیات حماسی و پهلوانی رشد کردکه معروف ترین اثر به یادگار مانده از ان کتاب((خدای نامه)) است که بعدها مایه اصلی شاهنامه فردوسی گردید

تاریخ هنر ایران - درس پنجم - هنر و تمدن هخامنشی

درس پنجم تاریخ هنر ایران احمدرضا هداوندخانی دوم گرافیک

پس از دولت مادها پارس ها به قدرت رسیدند این قوم همزمانم با مادئها در سده هشتم پ.م در مناطق جنوب و جنوب غربیدریاچه ارومیه حضور داشتند توسط کوروش یکی از بزرگترین قلم روهای فرمانروایی دنیای باستان را تحت نام هخامنشیان ÷ایه گذاری کردند براساس سنگ نببشته های بیستون (کرمانشاه) نقش رستم (فارس) و تخت جمشید (فارس) سرزمین های زیر پرچم این دولت ماد ایلام پارت بابل اشور لیدیه (ارمنستان و ترکیه کنونی ) مصر حبشه لیبی ارمنستان جزایر یونانی نشین کرانه های دریای سیاه مدیترانه و اژه بلخ کابل هند سکائیه و خوارزمو عربستان میشد 
از اولین اثارمعماری این عهد میتوان به مجموعه پاسارگاد(اولین پایتخت هخامنشی) و کاخ اپادانا در شوش (دومین پایتخت هخامنشی) اشاره کرد
مجموعه پاسارگاد شامل دژ دفاعی باغی بزرگ کاخ کوروش کاخ مسکونی دروازه هایی که گمان میرود دو گاو بالدار انرا محافظت میکرده و مقبره کوروش بوده است 
ویژگی شاخص معماری هخامنشی در مقایسه با دیگران و سرزمین های همجوار کاربرد ستون است این ستون ها که با ارتفاع و تعداد زیاد در کاخ های پارسه نیز به کار رفته بود داراس سرستون های متقارن با پاهای جمع از حیوانات ÷شت کرده به یکدیگر است
همه نمونه های سرستون در تخت جمشید را می توان به چهر نوع 1گاو 2شیر 3حیوانات تلفیقی 4لاماسور(گاو بالدار با سر انسان) تقسیم کرد
از دیگر نمونه های شاخص حجاری در این عصر ایه ستون سنگی باقی مانده در مجموعه پاسارگاد است بر رویاین پایه ستون نقش برجسته ای به شکل انسان بالدار در لباسی ایلامی و با تاجی شاخ مانند حجاری شده است کتیبه بالای ان هویت این شخصت را کوروش هخامنشی معرفی میکند
وجود کتیبه های میخی به سه زبان پارسی باستان و ایلامی و بابلی در گنج نامه عباس اباد همدان است 
نمونه دیگر شامل سکه هایی از جنس طلا با نام های دریک سیکل یا شکل میباشد
از جمله این اثار قدیمی ترین قالی جهان موسوم به قالی پازیریک در سرزمین التایی سیبری است که نمود هنر هخامنشی میباشدهمچنین در میان سپاهیان در جشن ها و حمله های نظامی سرود های خاصی خوانده میشد و نوعی موسیقی ویژه جنگ رایج بود این موسیقی با بوق شیپور و طبل نواخته میشد و با سرود هایی همراه بود افزون بر این موسیقی مذهبی در هنگام عبادت در سرودها و مناجات نیز در این دوره اجرا می شده است 

تاریخ هنر ایران - درس چهارم - هنر و تمدن ماد

درس چهارم تاریخ هنر ایران احمدرضا هداوندخانی دوم گرافیک

در حدود سال 800 پ.م نیروی تازه ای در فلات ایران ÷دید امد این دولت جدید با دستیابی به وحدت ملی بر پایه پیوندهای فرهنگی میان اقوام مختلف نخستین دولت متحد فلات ایران پایه گذاری کردند که به مادها شهرت دارد با توجه به سفالینه های کشف شده به نظر میرسد که تاثیرات متقابلی میان مادها و دیگر اقوام ساکن در ایران وجود داشته است این تاثیر نوعی تمایل به اشکال و مضوعات حیوانی در میان هنر اقوام یاد شده است که شکل پیشرفته انهارا میتوان بعدها در هنر هخامنشی ملاحظه کرد
یکی از هنرهای برجسته مادها فلزکاری است از مناطق مهم فلز کاری وابسته به ان دوره می توان به گنجینه زیویه اشاره کرد که ان را سراغاز هنر فلزی کاری ماد و هخامنشی میدانند
این گنجینه شامل گردنبندها زره ها سنجاق ها و غلاف شمشیرها همه از جنس طلا گادان های سیمین و زرین اثاثیه مزین به عاج های کنده کاری و منبت کاری و سلاح های زرین سیمین اهنی و زنگ های مفرغی میباشد
نقش های شاخص در این اثار شامل نقوش جانوری مثل سرشیر بزهای کوهی لمیده با شاخ های بلند مارپیچ اسب گاو نر همراه با تلفیق میراث هنری و نقش پردازی اقوام بومی است
بناهای عمارت نشین صفه ای در بالای تپه و گوردخمه سنگی از مهمترین اثار معماری ماد به شمار می اید 
شاخص ترین دژها در اکباتان (همدان) وجود هفت حصار مدور بارنگ های به ترتیب از محیط سفید سیاه ارغوانی ابی نارنجی نقره ای و طلایی پوشیده شده است
نقش های باقی مانده از این دوره نشان میدهد که پوشاکمادها شامل نیم تنه پیراهن کوتاه تا زانو با استین داشتند و پوست حیوانی مانند گوسفند یا بز بر شانه چپ خود می اویختند انها موهای خود را با نواری سرخ میبستند و کلاه نمدی بلندی به نام تیار برسر می گذاشتند پاپوش هایی نرم با نوک برگشته داشتند و خنجر یا شمشیری کوتاه به کمر میبستند.

تاریخ هنر ایران - درس سوم - دوره کوچ

درس سوم تاریخ هنر ایران احمدرضا هداوندخانی دوم گرافیک

در نیمه هزاره دوم پ.م فلات ایران پذیرای اقوام کوچنده بود بر اساس یافته ها و مدارک باستان شناسی به نظر میرسد که این اقوام از ناحیه شمال شرقی و از سمت شرق دریای خزر به بخش های مختلف ایران حرکت کرده اند به نظر میرسد که این اقوام به زبان هندی و ارو÷ایی تکلم میکردند
مهمترینمناظق سکونتدر فلات مرکزی ایران حسنلو(جنوب دریاچه ارومیه) خوروین(دشت قزوین) سیلک (کاشان) تپه گیان(نهاوند) تمدن املش و تپه مارلیک (گیلان) و منطقه لرستان بوده است 
برخلاف ساکنین قبلی که مردگان در کف اتاق دفن میکردند این اقوام دارای سنت جدیدی بودند که مردگان خود را در خارج محل سکونت خود دفن میکردند 
این سفالینه ها به روش های پیچیده ای تزیین یافته اند که تجسمی از پرندگان یا حیوانات خاصی بوده و دارای سبک و شیوه مشخص منقاردار هستند
نمونه مصخص سفالگری دوره عصر اول اهن نوعی تلفیق سفالگری و پیکرسازی در تپه مارلیک استدر این منطقه باستانی مجموعه اثار باشکوهی از ظروف طلایی نقره ای و مفرغی با تزییناتهندسی و جانوران افسانه ای مانند گاو بالدار یافت شده که خود دلالت بر غنای فرهنگی و میراث هنری این منطقه است
از دیگر مناطق دارای سفال خاکستری میتوان به حسنلو در جنوب غرب دریاچه ارومیه اشاه کرداز میان اثار سفالی عاجی سنگی و فلزی حسنلو که دلیل غنای هنری و فرهنگی منقطقه است جام معروف حسنلو از نمونه های برجسته ان میباشد
موضوع اصلی این اثار این جانوران هستند که برخی با حالتی افسانه م گاهی با ویژگی های انسانی بیان شده اند نقوش جانوری این اثار بیشتر بز و شیر باشند

تاریخ هنر ایران - درس دوم - هنر و تمدن ایلام

درس دوم تاریخ هنر ایران احمدرضا هداوندخانی دوم گرافیک

با اغاز هزاره سوم پ.م همگام با رونق تجارت رشد جوامع پدید امدن پیوندهای فرهنگی سیاسی و مذهبی در حکومت ایران شکل میگیرد
مرکز فلات و میان رود به عنوان حلقه ارتباطی محسوب میشد دولت ایلام به علت همجواری و روابط نزدیک با تمدن دشت لوت 
ایلامیان به موازات پیدایش نخستین خطوط تصویری جهان در تمدن دشت لوت و سومر خطی تصویری موسوم به (ایلامی مقدم) یا (اایلامی آغازین) به وجود اوردند این خط به مرور خطی ساده با حدود 300 علامت به عنوان خط میخی تغییر یافت شاخص ترین تندیس ها و پیکره سازی ایلام از جنس مفرغ بوده است پیکره ناپیراسو همسر فرمانروای شهر شوش از این گونه پیکرهاست که به لحاظ پیشرفت تکامل فن ریختگری و نحوه پوشاک ایلامی دارای اهمیت به سزایی بوده است
نمومنه دیگر هنرهای ایلامی که در شوش کشف شده در لوحه سنگی با نقش برجسته نخ ریسی و بافندگی است اثار ایلامی نیز نمایانگر تکامل فن ریختگری در تمدن های خاور میانه است که مصالح مهم ان خشت و اجر میباشدیزرگترین اثر معماری این تمدن زیگورات میباشد
زیگورات معبدی میباشد که مانند برج میباشد و دارای چندین طبقه استدر این معبد همچنین برای اولین باراز فن پیشرفته لعاب از کاشی برای تزیین استفاده شده است علاوه بر ان درقسمت در ورودی معبد میله های باریک شیشه ای مات استفاده شده که اولین کادبرد شیشه در فن معماری میباشد
مهرهای ایلامی با شکل استوانه ای تصاویر پرکار و نقوش خلاصه شده خطی از دیگر دستاوردهای هنری این تمدن است

تاریخ هنر ایران - درس اول - سپیده دم هنر و تمدن فلات ایران

درس اول تاریخ هنر ایران احمدرضا هداوندخانی دوم گرافیک

جلوه های در ایران به دوره نو سنگی در هزاره هشتم پیش از میلاد برمیگردد قدیمی ترین اثار به جای مانده در ان زمان می توان به منطقه لرستان به ویژه دوشه هومیان و کوهدشت اشاره کرد در دوره عضر مس و سنگ مشخص ترین ترین سفال ها به رنگ قرمز وزرد نخودی و منقوش شده با رنگ سیاه و با طرح های هندسی و به شیوه هاشور زنی بوده است 
استفاده از چرخ سفالگری در مناطق تپه سیلک تپه حصار تل باکون شوش و ..... می باشد و این اشیاء سفالی شامل کاسه . ظروف دهان گشاد یافته های شهر سوخته {در سیستان} در حدود هزاره سوم پ.م نشان میدهد که مهمترین مرکز مفرغ سازی بوده است در این منطقه خانه هایی ساخته شده است که سطح دیوار انها با اندودی از گل و مواد اهکی پوشیده شده است
و همچنین کشف جمجمه ای در این منطقه دلالت بر عمل جراحی در این زمان بوده است از جمله یافته های با ارزش در این مکان پرچم شهداد میباشد این اثار نشان میدهد همراه با گسترش فرهنگ صنعت فلز کاری هم وجود داشته است